سومین‌ دور نشست دوحه درمورد افغانستان با میزبانی سازمان ملل متحد قرار است روزهای ۱۰ و ۱۱ تیرماه با حضور هیئت طالبان و فرستادگان ویژه دولت‌ها برگزار شود.

در حالی که پس از خروج نیروهای آمریکا و نیروهای ائتلاف بین‌المللی از افغانستان، این کشور از اولویت‌های سیاسی بین‌المللی خارج شد، مردم افغانستان به نشست دوحه به عنوان مهم‌ترین رویداد سیاسی چشم دوخته‌اند.

سومین‌ دور نشست دوحه درمورد افغانستان در حالی با حضور هیئتی از جانب طالبان برگزار می‌شود که در دور نخست طالبان حضور نداشتند. در این دور، برخلاف دو دور پیشین، هیچ زنی از افغانستان حضور ندارد و سازمان ملل متحد تحت فشار طالبان از نمایندگان جامعه مدنی، فعالان حقوق بشر، احزاب سیاسی و مخالفان طالبان نیز دعوت نکرده است. منابع دیپلماتیک به خبرگزاری فرانسه گفتند که قرار است پیش و پس از نشست، نمایندگان سازمان ملل متحد با زنان و فعالان جامعه مدنی افغانستان ملاقات کنند، اما در نشست اصلی به‌جز طالبان فرد یا گروه دیگری از افغانستان حضور نخواهد داشت. با این حال، کارشناسان معتقدند که به‌رغم حضور طالبان و فرستادگان ویژه دولت‌ها در نشست، به‌دلیل پایبند نبودن طالبان به تعهداتشان اتفاق خاصی در این نشست نخواهد افتاد. طاهر قادری، سفیر افغانستان در لهستان، به ایندیپندنت فارسی گفت، براساس توافق‌های صورت‌گرفته و سطح هیئت‌های شرکت‌کننده در این نشست، بحث‌ها بیشتر حول مسائلی مانند مواد مخدر و تغییرات اقلیمی متمرکز است و طالبان نمی‌توانند از آن بهره‌برداری سیاسی کنند.

نشست دوحه درمورد افغانستان چیست؟

نشست دوحه درمورد افغانستان اواسط ۲۰۲۳ و پس از سفرهای آمنه محمد و مارتین گریفیث، معاونان دبیرکل سازمان ملل متحد، به افغانستان راه‌اندازی شد. این دو مقام ژانویه ۲۰۲۳ در سفرهایی جداگانه از کابل و قندهار دیدن کردند. این سفرها پس از آن انجام شد که صدور فرمان‌های ملا هبت‌الله آخندزاده، رهبر طالبان، درمورد منع تحصیل دختران و زنان در دانشگاه‌ها، منع اشتغال زنان در نهادهای دولتی و دفاتر سازمان ملل متحد و همچنین منع تحصیل دختران بالاتر از کلاس ششم، اعتراض گسترده‌ای را در داخل و بیرون از افغانستان برانگیخت. مارتین گریفیث و آمنه محمد با استقبال سردی در کابل و قندهار مواجه شدند. آمنه محمد پیش از سفر به قندهار گفته بود قصد دارد با رهبر طالبان یا دست‌کم با افراد نزدیک و حلقه مورد اعتماد او در قندهار دیدار کند، اما در قندهار یک مقام پایین‌رتبه طالبان از او  استقبال کرد. مولوی حیات‌الله مبارک، معاون استانداری طالبان در قندهار، با آمنه محمد و هیئت همراهش ملاقات کرد.

Fnt3s6taMAAFObc.jpeg

مارتین گریفیث نیز نتوانست با رهبر طالبان و حلقه افراد مورد اعتماد او ملاقات کند و تنها با چند مقام طالبان در کابل درمورد فرمان‌های صادر‌شده و محدودیت‌های وضع‌شده صحبت کرد. بیشتر مقام‌های طالبان در ملاقات با آمنه محمد و مارتین گریفیث خواستار به رسمیت شناخته شدن رژیم حاکم و همچنین واگذاری کرسی افغانستان در سازمان ملل متحد به سهیل شاهین، نماینده این گروه، شدند.

در آوریل ۲۰۲۳، آمنه محمد در گفت‌وگویی در دانشکده روابط عمومی و بین‌المللی پرینستون در نیوجرسی، گفت که طالبان مشتاق‌اند به‌ رسمیت شناخته شوند و باید برای پاسخ‌گو کردن آنان در این مورد بحث شود. آمنه محمد نخستین مقام ارشد سازمان ملل متحد است که گفت قرار است در نخستین نشست دوحه درمورد افغانستان، در زمینه به‌ رسمیت شناخته شدن رژیم طالبان بحث شود. آمنه محمد گفت: «ما امیدواریم در مسیر به رسمیت شناختن طالبان گام‌های کوچکی برداریم. اینکه آیا ممکن است یا نه، من نمی‌دانم؛ اما باید در این مورد بحث کنیم.»

سخنان آمنه محمد واکنش‌های گسترده‌ای را در پی داشت و استفان دوجاریک، از سخن‌گویان سازمان ملل متحد، در پاسخ به این واکنش‌ها گفت که به رسمیت شناختن رژیم طالبان در صلاحیت سازمان ملل متحد نیست و دولت‌ها به صورت مستقل در این مورد تصمیم می‌گیرند. همچنین ودانت پاتل، سخن‌گوی وزارت خارجه آمریکا، گفت هر گونه گفت‌وگو درمورد به رسمیت شناختن رژیم طالبان در نشست دوحه قابل قبول نیست.

نخستین نشست نمایندگان ویژه دولت‌های جهان با میزبانی آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل متحد، در روزهای یکم و دوم ماه مه ۲۰۲۳ در دوحه برگزار شد. در پایان نشست گوترش گفت به رسمیت شناختن طالبان در دستور کار نشست نبوده است. براساس صحبت‌های گوترش، مهم‌ترین مسئله‌ای که در نخستین نشست دوحه درمورد افغانستان روی آن بحث شد، چگونگی تعامل جهان با طالبان بود. دبیرکل همچنین گفت که از طالبان برای شرکت در این نشست دعوت نشده بود.

به دنبال برگزاری نخستین دور نشست دوحه، دبیرکل سازمان ملل متحد فریدون سینیرلی‌اوغلو را در مقام هماهنگ‌کننده ویژه در امور افغانستان گماشت. سینیرلی‌اوغلو برای تهیه گزارش جامع از وضعیت افغانستان و تهیه طرحی برای عبور از بحران جاری به افغانستان و کشورهای منطقه سفر کرد و با مقام‌های طالبان، مخالفان طالبان و دیپلمات‌های کشورهای مختلف صحبت کرد. در نوامبر ۲۰۲۳، سینیرلی‌اوغلو گزارشش را به دبیرکل ارائه کرد که در آن  به وضعیت جاری در افغانستان، راه‌های برون‌رفت از بحران جاری و دیدگاه‌های همه طرف‌ها مفصل پرداخته شده‌ بود. دبیرکل سازمان ملل متحد این گزارش را با عنوان «نقشه راه آینده افغانستان» به شورای امنیت فرستاد تا درمورد پیشنهادهای آن تصمیم گرفته شود. مهم‌ترین نکته آن گزارش، این پیشنهاد بود که یک نفر به عنوان فرستاده ویژه دبیرکل در امور افغانستان گمارده شود و روندی را به نام گفت‌وگوی ملی با هدف برپایی نظام فراگیر، مشروع و برمبنای قانون اساسی در افغانستان راه‌اندازی کند. شورای امنیت در دسامبر ۲۰۲۳، گزارش و پیشنهادهای فریدون سینیرلی‌اوغلو درمورد افغانستان را با ۱۳ رای مثبت و دو رای ممتنع چین و روسیه تصویب کرد. پس از این اقدام، قرار بود در دومین نشست دوحه درمورد گماشته شدن فرستاده ویژه دبیرکل در امور افغانستان تصمیم‌گیری شود.

طالبان دومین دور نشست دوحه را تحریم کرد

دومین‌ دور نشست دوحه در حالی برگزار شد که طالبان تصمیم دبیرکل سازمان ملل متحد درمورد گماشتن فرستاده ویژه، راه‌اندازی گفت‌وگوی ملی، برپایی دولت مشروع و احیای قانون اساسی در افغانستان را به‌شدت رد کردند و گفتند نیازی به این کارها نیست، چون طالبان در افغانستان امنیت برقرار کرده‌‌اند.

محور‌ی‌ترین بحث دومین‌ دور نشست دوحه، اجماع نظر فرستادگان ویژه دولت‌ها درمورد تعیین فرستاده ویژه دبیرکل سازمان ملل در امور افغانستان بود که با مداخله طالبان، چین، روسیه، ایران و پاکستان به نتیجه نرسید. سازمان ملل از طالبان برای شرکت در این نشست دعوت کرد، اما وزارت خارجه طالبان گفت به دلیل پذیرفته نشدن شروط این گروه، در نشست شرکت نمی‌کند. در پایان نشست، آنتونیو گوترش شروط طالبان را برای شرکت در نشست «غیرقابل قبول» دانست، و با اینکه گماشتن فرستاده ویژه و پیگیری گزارش فریدون سینیرلی اوغلو ناکام ماند، اما سخن‌گویان سازمان ملل تاکید کردند که در نشست‌های بعدی این موضوع را دنبال خواهند کرد.

سومین دور نشست دوحه: حضور طالبان و غیبت زنان

سومین‌ دور نشست دوحه درمورد افغانستان در حالی برگزار می‌شود که مسئله گماردن فرستاده ویژه دبیرکل در امور افغانستان، راه‌اندازی گفت‌وگوی ملی برای تشکیل دولت فراگیر و احیای قانون اساسی در افغانستان از دستور کار سازمان ملل خارج شده‌ است. سخن‌گویان سازمان ملل متحد در روزهای اخیر هیچ اشاره‌ای به این موارد نکرده‌اند و به نظر می‌رسد سرسختی و پافشاری طالبان باعث شده‌ است این موضوعات از مسیر اصلی‌شان خارج شود.

ذاکر جلالی، یکی از مقام‌های وزارت خارجه طالبان، روز جمعه در مطلبی که در رسانه اجتماعی ایکس منتشر کرد گفت، سازمان ملل دستورکار سومین دور نشست دوحه را به اطلاع این گروه رسانده است. براساس ادعای ذاکر جلالی، بحث درمورد بخش خصوصی، اقتصاد، بانکداری، مواد مخدر و گزینه بدیل (جایگزین) کشت کوکنار ازجمله موضاعات کلیدی در سومین دور نشست دوحه است.

طاهر قادری، سفیر افغانستان در لهستان، گفت: «تحول خاصی که مردم انتظار آن را دارند در سومین دور نشست دوحه رخ نخواهد داد.» این دیپلمات دولت پیشین افغانستان افزود که این دور نشست دوحه با توجه به سطح حضور هیئت‌ها و توافق‌های صورت‌گرفته، بیشتر تشریفاتی خواهد بود. قادری افزود: «باور ندارم که معجزه‌ای اتفاق بیفتد، مخصوصا اینکه جای مردم افغانستان به‌عنوان قربانیان اصلی وضعیت کنونی در این نشست خالی خواهد بود.»

69751466_10156881634749055_8655450121917431808_n.jpg

طاهر قادری درمورد دستورکار سومین دور نشست دوحه گفت در حالی‌که مهمترین دغدغه مردم افغانستان حاکمیت قانون، حقوق بشر و وضعیت انسانی است، این نشست قرار است با محور مبارزه علیه مواد مخدر و وضعیت اقلیمی برگزار شود. با این حال سرپرست سفارت افغانستان در وارسا گفت به این دلیل که بحث‌هایی مانند به رسمیت شناختن رژیم طالبان در دستور کار نشست نیست، طالبان نمی‌توانند از آن بهره‌برداری سیاسی کنند.